Een Nagelaten Bekentenis

Een nagelaten bekentenis

Een nagelaten bekentenis is een roman uit de negentiende eeuw. De schrijver is Marcellus Emants. Het verhaal wordt in de ik-vorm beschreven door de hoofdpersoon, Willem Termeer. Het thema is het hebben van een minderwaardigheidscomplex. De motieven zijn isolatie, fantasie, muziek en moord.

-Inleiding.

Willem Termeer vertelt dat zijn vrouw dood en begraven is. Hij zit als weduwe alleen thuis met zijn twee dochters. Hij dwaalt doelloos door de vertrekken. Hij heeft nergens meer belangstelling voor en vraagt zich af hoelang hij dit afschuwelijke leven nog vol zal houden. Vervolgens bekent hij zijn vrouw vermoord te hebben. Terugkijkend op zijn levensloop begrijpt hij de reden voor zijn daad. Hij is vastbesloten om deze reden te vertellen, maar zal het voor de veiligheid op papier zetten.

-Herinneringen aan de lagere-schooltijd.

Termeer herinnert de omgeving van zijn lagere school als een grote, grauwe ruimte, waarin een massa giechelende kinderen bijeen zitten. Hij heeft als kind altijd het gevoel gehad dat de andere kinderen hem als vijand zagen. Dit gevoel van vijandigheid draagt hij voor de rest van zijn leven met zich mee. 

-De schooljongen Termeer.

Zijn eerste jeugdliefde was de dochter van het schoolhoofd, Mina. Tijdens de vakanties voelde hij zich ellendig door haar afwezigheid. Hij heeft nooit de lef gehad om zijn liefde aan haar te tonen. Hij leefde en leeft nog steeds in zijn eigen verbeelding. 

-De h.b.s.

Op de h.b.s. verveelt elke studie hem al gauw. Termeer heeft geen drang om zichzelf te bewijzen, wat door anderen als luiheid wordt gezien. Hierdoor heeft hij weinig contact met zijn medeleerlingen en ontwikkelt hij zich amper. Door zijn schuwheid voor de meisjes en een groeiende afkeer voor de jongens, wordt Termeer een angstvallige, achterdochtige en besluiteloze persoonlijkheid. 


-Einde schooltijd.

Voor het toelatingsexamen voor de Polytechnische School in Delft zakt hij opzettelijk. Zijn ouders zijn woest en houden een lange preek. Het enige wat Termeer vervelend vind is het feit dat zijn ouders nooit iets van hem begrepen hebben en nooit liefde voor hem hebben getoond.

Hun vakantie in Zwitserland moet worden afgebroken, omdat zijn vader heimwee heeft. Terug in Nederland wordt deze opgenomen in een krankzinnigengesticht, waar hij overlijd.

Niet lang hierna sterft Termeer's moeder aan een longontsteking. Doordat zijn ouders hem nooit liefgehad hebben, kan hij geen berouw voelen voor de dood van zijn ouders. De heer Bloemendael, een verre Utrechtse neef van zijn vader, wordt zijn voogd. Omdat Termeer niet van plan is om een studie af te maken of werk te zoeken, laat zijn voogd hem meerderjarig verklaren. Bloemendael geeft Termeer de beschikking over een ruim inkomen.


-Rondtrekken.

Termeer bezoekt Brussel en Parijs, maar vindt er geen voldoening. Via Zuid-Frankrijk trekt hij naar Zwitserland, waar hij leeftijdsgenoten wilt leren kennen. In Interlaken ontmoet hij 'een zeldzaam mooi meisje', een blonde Zweedse, die met haar moeder in hetzelfde hotel logeert. Ze blijkt pianiste te zijn en zal in Interlaken een concert geven. Termeer koopt vervolgens vijfentwintig toegangskaarten voor haar concert. Hij gaat met haar wandelen en maakt met de dames een bergtocht te paard. Zijn liefdesillusies worden echter wreed verstoord als een paar jonge, sportieve Amerikanen in het hotel arriveren. De Zweedse vindt hún gezelschap aangenamer dan dat van Termeer.

-Een nieuwe impuls.

Termeer en de blondine bleven tegenover elkaar aan dezelfde tafel eten, zonder een woord met elkaar te wisselen. Wanner zij in de salon zat, begluurde hij haar vanuit de verte. Na enige tijd besefte Termeer dat zijn liefdesillusie nooit realiteit zal worden.

Ontgoocheld keert Termeer terug naar Nederland. Hij neemt zijn intrek in een hotel. Hier komt hij op het idee om van zijn 'misselijk avontuur' een novelle te maken. Hij denkt dat zijn 'zieke character' hem een ontwikkeld artistiek vermogen geeft. 

Wanner de novelle af is stuurt hij hem op naar de redactie van een tijdschrift. 3 maanden later wordt deze echter teruggestuurd. Hij is afgewezen wegens 'onbelangrijkheid'. Termeer beschouwt de afwijzing als een veroordeling tot een zinloos leven. Na de afwijzing brengt hij zijn dagen doelloos door, met drank als enig vertier.

-Een nieuwe start.

Termeer ontmoet een burgemeester uit de Achterhoek, die hem een baan als secretaris aanbiedt in een gemeentehuisje. Met zijn eerste baan ervaart Termeer voor het eerst de hoop om een gewoon mens te worden.Twee jaar houdt Termeer het uit op de secretarie. Het werk gaat hem al gauw tegenstaan.

Vervolgens ontmoet hij een jongeman die van plan is in Amsterdam te gaan studeren. Termeer denkt dat de jongeman een zielsverwant is en besluit hem naar de hoofdstad te volgen.

In Amsterdam verdiept hij zich in filosofische en fysiologische werken, om erachter te komen 'waaraan Willem Termeer zijn eigenaardigheden te danken had en welke plaats hem toekwam onder zijn medemensen'. In de erfelijkheidsleer meent hij een verklaring te vinden voor zijn afwijkende en ellendige bestaan.

Met zijn nieuwe vriend, Van Dregten, zoekt hij opwinding en genot in de drank, bij vrouwen en aan de speeltafel. Geleidelijk begint hij te beseffen dat zijn 'vriend' en anderen hem gebruiken, door op zijn vermogen te leven. 

-Utrecht en Anna Bloemendael.

Op zijn dertigste jaar denkt Termeer voor het eerst aan het huwelijk, ware het slechts om niet op oudere leeftijd, ziekelijk en hulpbehoevend, alleen te zijn. Hij herinnert zich het gezin van zijn voogd en vraagt hen of hij eens mag komen logeren. Eenmaal gestationeerd probeert hij Anna Bloemendael voor zich te winnen. Er ontstaat al gauw een vertrouwensband tussen hen, wat Termeer weer hoop geeft om een gewoon mens te worden. In gedachte heeft hij Anna al lief, maar hij twijfelt of hij echt liefde voor haar voelt.

Na een aantal dagen van aarzeling bekent hij Anna zijn liefde. De volgende morgen geven haar ouders toestemming. De liefde was echter niet wat hij zich er van had voorgesteld. Hij denkt dat Anna enkel met hem zal trouwen, om zichzelf de schanden van ongehuwdheid te besparen. Termeer was namelijk de eerste en enige die haar ten huwelijk gevraagd heeft. Met Anna en haar moeder legt Termeer visites af bij familie en kennissen.

-Het huwelijk deel 1.

De trouwdag nadert. Van een receptie en van een kerkelijke inzegening wil Termeer niets weten, ten ongenoegen van Anna en haar ouders. De huwelijksvoltrekking is een kille aangelegenheid.

De eerste twee huwelijksjaren, in Den Haag, waren de minst ongelukkigen van zijn leven. Ook Anna schijnt tevreden te zijn.Van contacten met anderen is nauwelijks sprake. Hun isolatie lijdt tot een toenemende verbittering en verveling. Anna klaagt over het gebrek aan omgang en conversatie en verwijt haar man zijn luiheid, onhandigheid en arrogantie. Termeer vindt zijn vrouw burgerlijk en bekrompen. Haar mooie uiterlijk vind hij niet langer boeiend.

Anna's zwangerschap brengt de echtgenoten niet dichter bij elkaar. Ze slapen nu in gescheiden vertrekken. Wanneer een dochtertje geboren wordt, kan Termeer geen liefde voor het kind voelen.

Het meisje wordt ziek als het ruim anderhalf jaar is en overlijdt binnen enkele dagen. Anna is zeer bedroefd, terwijl Termeer zich eerder opgelucht voelt. Er is geen liefde meer in hun huwelijk. De bevalling van de volgende twee dochters verloopt wel voorspoedig.

-De nieuwe buurman.

Een nieuwe buurman, de weduwnaar De Kantere, brengt een kort bezoek aan het echtpaar. Hij condoleert Anna met het verlies van haar dochter, ook al heeft hij het kind nooit ontmoet.

De Kantere en zijn dochtertje hebben nu geregeld contact met Anna. Termeer begint zich jaloers te voelen. Op een zekere dag maakt de dominee bij hem zijn opwachting. Hun eerste gesprek is vormelijk en neutraal. Bij een tweede bezoek is de gespreksstof al gauw filosofisch. Ze zijn het in vrijwel alles oneens. Termeer spreekt openhartiger dan hij zich had voorgenomen. Naderhand heeft hij aan de ene kant spijt dat hij zich zo heeft blootgegeven, aan de andere kant kijkt hij verlangend uit naar een volgend gesprek.

De buren gaan nu vaak wandelen. Termeer biecht aan De Kantere zijn hele levensloop op, tot aan zijn huwelijk. In de reactie van de dominee ziet hij 'de teleurstelling van een eerzuchtige, die zijn doel niet heeft bereikt'. Net als Termeer had ook De Kantere willen genieten en ook hij was er niet in geslaagd. Anna's naam wordt niet genoemd. Wel brengt De Kantere haar, vergezeld met zijn dochtertje, in de morgenuren vaak een bezoek. Als Termeer dan toevallig binnenkwam staakten zij hun gesprek.


-Het huwelijk deel 2.

Termeer en zijn vrouw kunnen zich niet verzoenen. Termeer begint steeds jaloerser te worden op De Kantere. Anna raakt namelijk steeds meer onder zijn invloed.

Op een mooie voorjaarsdag realiseert Termeer zich dat hij, zo voortlevend, op zijn veertigste jaar zal zijn 'als een normaal mens van zeventig'. Hij maakt een wandeling en zoekt verstrooiing in een publiek huis. In de schouwburg woont hij een opvoering bij van een opera. Hier ontmoet hij Carolien, waar hij echt verliefd op wordt. Hij overwint zijn schuwheid en spreekt haar in de pauze aan. Na afloop van de voorstelling bezoekt hij haar.

Carolien wordt Termeer's minnares. Het bedrag dat hij haar biedt voor haar levensonderhoud wijst ze, als veel te laag, lachend af. Hij belooft een hoger bedrag te overwegen, waarop zij toezegt zich voorlopig tevreden te stellen met de huidige som.


-Dubbelleven.

De Kantere komt eten. Anna is geheel in de ban van zijn persoonlijkheid. Termeer beschouwt zichzelf als een derde wiel. Aan tafel gaat het gesprek over het lijden van de mens en het vinden van geluk in plichtsvervulling. Termeers gedachten dwalen af naar Carolien, voor wie hij van plan is het gevraagde jaargeld bijeen te brengen. Na het vertrek van De Kantere is de stemming onder de echtgenoten weer totaal bedorven.

Termeer brengt de volgende dag een bezoek aan Carolien, waarbij de kwestie van het geld opnieuw ter sprake komt. 's Avonds spreekt hij met Anna over een eventuele scheiding, maar zij wimpelt het denkbeeld meteen af. Ze zal haar trouwplicht nooit breken. Om Carolien te kunnen geven wat zij verlangt, zal Termeer een paar effecten moeten verkopen. Inmiddels is de verhouding tussen Anna en hem vijandig geworden. Op een zekere dag beluistert hij vanuit een aangrenzend vertrek een vertrouwelijk gesprek tussen zijn vrouw en De Kantere. Anna spaart haar man daarbij niet. De Kantere vraagt of ze niet te hoge eisen aan zichzelf stelt en doet pogingen haar voor zich te winnen, maar zonder succes. Anna wijst hem vastberaden af. Termeer hoort dit gesprek aan met gevoelens die een mengeling zijn van afgunst, verbittering en haat.

Termeer besluit, Carolien 'aan te houden', ook al zal ze hem ruïneren. Hij komt terug op de scheiding, maar Anna is niet bereid hem zijn vrijheid te geven. Termeer bekend in een woede-uitbarsting haar gesprek met De Kantere te hebben gehoord, maar ze houd voet bij stuk. Ondertussen dringt Carolien erop aan dat haar maandgeld met vijftig gulden verhoogd wordt. Termeer wilt inmiddels met Carolien trouwen. Bij zijn eerstvolgend bezoek laat hij Carolien zweren dat hij haar enige minnaar zal zijn. 

-De omslag en moord.

Op een avond komt er een brief van De Kantere. Termeer reageert met afkeer en gaat op bezoek bij Carolien. De meid laat hem echter niet binnen. 'Meneer is boven.' Termeer wordt woest en slaat met zijn wandelstok de ruit van de voordeur in. Hij bezoekt vervolgens een kroeg, waar hij dronken wordt. Hij neemt zich voor om bij zijn schoonvader zijn papieren op te vragen en met Carolien het land te verlaten.

Thuisgekomen gaat hij, 'zonder te weten waarom', Anna's slaapkamer binnen, die niet is afgesloten. Anna is vast in slaap. Naast haar bed ziet hij een aangebroken fles chloraal, op de tafel nog een volle fles. Nu wetende wat haar zo vast deed slapen, laat hij Anna de rest van de fles chloraal d.m.v. een lepel innemen. Diezelfde nacht overlijdt ze. Termeer sluit zich op in zijn eigen vertrek. Hij is de hele nacht gespannen en kan slechts enkele uren de slaap vatten. Hij droomt dat hij door stenen verplettert en verstikt wordt.

De volgende morgen vraagt hij de dienstbode tijdens het ontbijt om bij Anna te gaan kijken, ze is immers laat. Anna's dood wordt zo opgemerkt. De dokter verhoort zowel Termeer als zijn dochters. Hij besluit de justitie te waarschuwen. Termeer doet een dringend beroep op hem, hiervan af te zien ter wille van Anna's ouders. De dokter laat zich overhalen en zal als doodsoorzaak opgeven: zelfmoord, door het gebruik van chloraal-hydraat. Anna's familie wordt telegrafisch ingelicht, waarbij de planning van de begrafenis op touw gezet wordt. 

-Termeer's tragische vrijheid.

In een gesprek met zijn schoonvader voelt Termeer voor het eerst aandrang om alles te vertellen. tijdens de begrafenis, realiseert hij zich, dat hij voor het eerst het gevoel heeft dat hij boven de samenleving staat. Het is voor hem een opluchting wanneer hij en zijn dochters weer thuis zijn. Bij het zien van een jeugdportret van Anna barst hij echter in tranen uit.

Termeer weet niet wat hij met zijn nieuwe vrijheid moet doen. Hij wilt zijn verleden achter zich laten, maar zonder Carolien zal hij krankzinnig worden. Termeer besluit zijn gehele fortuin aan te bieden, om Carolien volledig aan zich te binden.





Doordat Termeer van jongs af aan een minderwaardigheidscomplex heeft en zich isoleerd, heeft hij nooit geleerd om mensen lief te hebben. Hierdoor kan hij geen ware liefde vinden. Daarnaast heeft Termeer's isolement de ontwikkeling van zijn charakter beslecht. Zo is hij goed gelovig, arrogant en pessimistisch.

Termeer is zeer gevoelig voor muziek. Muziek heeft veel invloed op zijn stemming, zelfgevoel en motivatie. Wanneer hij Anna ten huwelijk wil vragen doet hij dit in de opera, om meer zelfvertrouwen te verzamelen. 

Ik vond het een zeer deprimerend boek om te lezen. Termeer's beschadigde persoonlijkheid is pijnlijk om te lezen. Ook hangt er over het gehele verhaal een zeer pessimistische zweer.

Recensies:

-http://literom.nbdbiblion.nl/literom/resultaten/58495

-http://literom.nbdbiblion.nl/literom/resultaten/108287

Auteur:                       Emants, Marcellus

Jaar uitgave:              1894

Uitgeverij:                 Van Oorschot

Plaats:                        Amsterdam

Aantal pagina's:        230